İnme hastaları ve hasta yakınları özellikle hastalığın ilk evrelerinde birtakım tıbbi terimleri sıkça duymaya başlarlar: İskemik, hemorajik, inme, stroke, felç geçirmek, emboli, beyne pıhtı atması, beyin damar tıkanıklığı, hemipleji, hemiparezi, fonksiyon kaybı ve nöroplastisite bu dönemde en sık duyulan terimlerdir. Bu terimler başlangıçta hasta yakınları için anlam ifade etmez ve sıklıkla birbirleri ile karıştırılırlar. Bu yazımızda, inme ile ilişkili bu terimleri ve aralarındaki farkları anlatmayı amaçlıyoruz.

İnme ve İnme Türleri

Beynin kan dolaşımı bozulduğunda beyin dokusu yeterli kanı ve oksijeni alamaz. Oksijenlenemeyen beyin hücreleri hasar görmeye ve ölmeye başlar. Buna bağlı olarak gelişen beyin hasarına tıp dilinde inme denir. İngilizcede inmeye stroke denir. İnmede, beynin kan dolaşımı bozulur.

Beynin kan dolaşımı temelde 2 nedene bağlı olarak bozulur: Beyin kanamasına bağlı veya beyin damar tıkanıklığına bağlı.

Beyin Kanamasına Bağlı İnme

Beyin kanaması, beyindeki kan damarının yırtılması sonucu meydana gelir. Beyindeki kan damarı yüksek tansiyona bağlı olarak, doğuştan damar yapısındaki bozukluklar nedeniyle veya bir darbe sonucu (trafik kazası, yüksekten düşme gibi) yırtılabilir.

Vücudumuzdaki kanın kalp ve damar dışına çıkması yani bir yerimizin kanaması durumuna hemoraji adı verilir. Dolayısı ile beyin kanamasına bağlı inme, hemorajik inme olarak adlandırılır.

Beyin Damar Tıkanıklığına Bağlı İnme

Beyin damar tıkanıklığı, beyindeki kan damarının tıkanmasını ifade eder. Beyindeki kan damarı; genetik yatkınlık, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, obezite, hareketsiz yaşam ve sigara gibi nedenlerle plakların oluşması ile tıkanabilir.

Bazen de vücudun başka bir yerinde oluşan plaklar bulundukları damardan koparak pıhtı halinde beyne gelip beyinde damar tıkanıklığına neden olabilir. Bu duruma beyne pıhtı atması veya emboli kaynaklı inme denir.

İskemi kelimesi, vücudumuzdaki herhangi bir dokuya giden kanın kesilmesi, durması anlamına gelmektedir. Dolayısı ile beyin damar tıkanıklığına bağlı inmeler iskemik inme olarak adlandırılır. Tüm inmelerin %80’i iskemik inme, yani damar tıkanıklığına bağlı inmelerdir.

İnme Sonrası Fonksiyon Kayıpları

İnme sonrası hayatta kalan hastalarda, oluşan beyin hasarına bağlı olarak bazı fonksiyon kayıpları görülebilir.

Beyindeki hücreler, özelleşmiş belirli görevleri yapmak üzere programlanmıştır. Örneğin beynimizin bir bölgesinde el ve kol hareketleri, ince motor beceriler kontrol edilirken; başka bir bölgede bacak hareketlerimiz; diğer bir bölgede hafıza ve düşünme ile ilgili süreçler kontrol ediliyor. Dolayısı ile beynin hangi bölgesi etkilendi ise hastada buna paralel fonksiyon kayıpları oluşuyor.

Felç Nedir?

Felç kelimesi hareketin azalmasını veya tam olarak kaybını ifade eder. Felçte görülen hareketsizlik durumu sinir veya kas kaynaklı olabilir. Hareketin azalması durumuna parezi (veya paralizi), hareketin tamamen kaybına ise pleji adı verilir.

Felç kelimesi ile inme kelimesi sıklıkla birbirleri yerine kullanılır. Ancak bu yanlıştır. İnme, beynin kan dolaşımının bozulması sonucu gelişen beyin hasarıdır. İnme sonrası hayatta kalan hastalarda birçok farklı fonksiyon kaybı meydana gelebilir. Hafıza kaybı, kişilik bozuklukları, konuşma ve yutma bozukluğu, hissizlik ve duyuda azalma gibi kayıplar görülebilir.

İnmede en sık meydana gelen fonksiyon kaybı ise hareketlerin kısmen veya tamamen kaybı yani felç tablosudur. Sonuç olarak inme ile felç eş anlamlı değildir; ancak inme geçiren hastaların pek çoğunda felç tablosu ile karşılaşılır.

Hemipleji ve Hemiparezi

İnme hastalarında hareket kaybı genellikle vücudun yalnızca bir yanında görülür. Bu nedenle sağ taraf felç veya sol taraf felç şeklinde isimlendirmeler yapılabilir. Tıbbi olarak vücudun bir tarafında görülen tam hareket kaybına hemipleji; kısmi hareket kaybına ise hemiparezi adı verilir. Burada “hemi” ön eki “vücut yarımı” anlamına gelir.

Nöroplastisite Nedir?

İnme tedavisi sürecinde hasta ve hasta yakınlarının sıkça duyduğu bir diğer kelime ise nöroplastisitedir. İnme sırasında ölen beyin hücreleri yeniden iyileşemez. Peki öyleyse inme geçiren hastalar nasıl iyileşir?

Burada iki tür iyileşme söz konusudur: Birincisi beynin kan dolaşımı normale geldiğinde, ölmeyen ancak kısmi olarak hasar görmüş beyin hücreleri, beyindeki ödemin dağılması ile fonksiyonlarını geri kazanmaya başlayabilir. Bu evrede hastada hızlı bir geri dönüş görülebilir.

İkinci tür iyileşme ise nöroplastisite ile mümkündür. Nöroplastisite, beynin sinir devrelerini yeniden düzenleyebilme becerisidir. Fonksiyon göremeyen beyin hücresinin görevleri beyindeki kök hücreler ve sağlıklı beyin dokusu tarafından devralınmaya başlar. Bu beceri sayesinde inme ya da travmaya bağlı beyin hasarlarından sonra iyileşme görülebilir.

Okumaya devam edin:

Referanslar: