Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Engin Çakar, inme tedavisi, felç tedavisi ve robotik fizik tedavi hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
İnme Sonrası Hastayı Nasıl Bir İyileşme Süreci Bekliyor?
İnsan beyninde “kullan ya da kaybet” prensibi vardır. Kullanıldığında çabuk gelişen özellikler kullanılmadığında da hızlıca kaybedilebilmektedir.
Örneğin inme sonrası hasta uyandığı zaman, sağ kolunu kullanamıyorsa birkaç denemeden sonra beyin işin kolayını seçmeyi tercih etmektedir. Eğer hızlıca fizik tedavi ve rehabilitasyon programına başlanmazsa beyin yavaş yavaş sağ elin kabiliyetini kaybederken, sol elin kabiliyetini arttırmaktadır. Bu da sağ eli iyice körelterek kalıcı felç gelişmesine sebep olabilir. Bunun olmaması için bu dönemi iyi yönetmek gerekmektedir.
Burada (beyinde) inmeden dolayı kaybedilen hücreler, bir de etkilenen ama daha kendine gelememiş hücreler bulunmaktadır. İşte bu hücrelere hemen kendini toparlama sinyali göndermek ve bir de etrafta uyuyan ve yeni görev olduğunda bunları öğrenecek kök hücreleri uyandırmak gerekmektedir.
İnme Sonrası Ne Zaman Fizik Tedaviye Başlanmalı?
Özellikle inme, travmatik beyin hasarı, beyin ödemi, beyin kanaması, beyin damar tıkanıklığı sonrası kısmi felç, tam felç olmuş hastalar yoğun bakım sonrası çok yoğun bir fizik tedavi rehabilitasyon programına ihtiyaç duymaktadır. Burada önemli olan nokta doğru hastaya, doğru zamanda rehabilitasyona başlayabilmektir.
Erken dönemde yatarak kapsamlı fizik tedavi önemlidir. İnme tedavisinde robotik fizik tedavi iyileşmeye olumlu katkı sağlayabilir. Kapsamlı nöro – rehabilitasyon uygulayabilecek tam donanımlı bir inme fizik tedavi merkezi seçmek önemlidir. Yatılı fizik tedavi veya ayaktan fizik tedavi programı profesyonel bir ekip tarafından uygulanmalıdır. Burada tam bir ekip çalışması gerekir. Kapsamlı nöro – rehabilitasyon ekibi;
- fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı hekim,
- fizyoterapist,
- ergoterapist (iş uğraşı terapisti),
- rehabilitasyon hemşiresi,
- yutma terapisti,
- dil ve konuşma terapisti,
- fizik tedavi teknikeri,
- psikolog içeren kalabalık bir gruptan oluşur.
Türkiye inme tedavisi ve felç tedavisi konusunda en iyi hastane ve en iyi merkezlere sahiptir. Hastanın inme tedavisi erken döneminde tüm ihtiyaçlarına cevap verebilmek için fizik tedavi merkezinin her tıp branşının bulunduğu bir hastane kompleksinin içinde olması tercih nedeni olmalıdır. Çünkü erken dönem inme (felç) tedavisinde hastanın taşıdığı riskler nedeni ile her an diğer branşlara ihtiyaç duyulabilmektedir.
İnme (felç) tedavisinde fizik tedavi merkezinin robotik rehabilitasyon alt yapısına sahip olması hastanın göreceği faydayı arttırmaktadır. İnme tedavisinde hastanın kalıcı felç kalmasını önleme ve başarılı bir tedavi yürütülmesinde robotik fizik tedavinin katkısı büyüktür.
İnme Tedavisinde Sık Kullanılan Robotlar Nelerdir?
İnme tedavisinin halk arasında (doğrudan sonuç olan) felç tedavisi şeklinde tanımlanması oldukça sıktır. İnme tedavisinde robotik fizik tedavinin en iyi uygulandığı ülkelerin başında Türkiye gelmektedir.
Felç tedavisinde robotik yatak ile pasif yürüme; yürüme robotu ile pasif, aktif yardımlı ve aktif doğru yürüme ve el kol robotu ile erken dönemde el ve kolun doğru kullanılmasının yeniden öğrenilmesi mümkün olabilmektedir.
Robotik Yatak ile Erken Yürüme
Robotik yatak denen sistemle hasta yavaş yavaş dikleştirilirken pasif olarak da yürümesi sağlanmaktadır. Erken dönem tedavisi için robotik yatak dik durmayı hatırlatmakta ve pasif yürüme ile ayaklardan beyine uyarı göndermek için kullanılmaktadır.
Gerekli görülen durumlarda ilgili kaslara elektrik stimülasyonu verilerek ve hastanın verdiği basınca göre yükü artırılarak (hastaya) tekrardan yürümesi hatırlatılmaya çalışılmaktadır. Hasta burada başarı sağlamaya başlayıp gövdesini dik tutmaya başladığında bir sonraki aşamaya geçilmektedir.
Yürüme Robotu
İnme tedavisinde hasta gövdesini dik tutmaya başladığında yürüme robotu ile yürümenin tekrar öğrenilmesi devreye girer. Aktif yardımlı yürüme robotu sanal gerçeklik ile birlikte kullanılan gelişmiş bir cihazdır. Temelde eksoskeleton dediğimiz motor yardımlı bir dış iskelettir.
Felç tedavisinde yürüme robotu kullanımında sanal gerçeklik entegrasyonu sayesinde hastanın vücudunun yansıması olan bir avatarı ekranda görünür. Oyunlarla hastanın performansı izlenir. Hasta rahat hareket edebildikçe robotun desteği azaltılır. İnme tedavisinde robotik ayaklar hastanın yapabildiği kadar hareketi kendi yapmasına izin verir. Hastanın gücünün yetmediği yerde robot desteği devreye girer ve hasta tam bir yürüme şeklini tamamlar. Bu şekilde hastanın hem kaslarının güçlenmesi hem de beyine geri bildirimle yürümeyi yeniden öğrenmesi sağlanır.
Felç tedavisinde kullanılan yürüme robotu hastanın bel-kalça-leğen kemiği bölgesinin fizyolojik paternde en doğal şekilde hareket etmesini sağlar.
Yerçekimsiz Yürüme Sistemi
İnme hastalığında özellikle gücü zayıflamış bacak kasları nedeni ile yürüme bozulur ve önemli derecede denge bozukluğu vardır. Düşme riski önemli derecede artmıştır.
Yürüme robotu ile belirli bir seviyeye gelen hastada yerçekimsiz yürüme sistemi ile denge ve yürüme kabiliyetinin geliştirilmesi aşamasına geçilir. Bu sistem içinde hastanın yükü yerçekimine karşı %80 düzeyine kadar azaltılabilir. Bu sistem gelişmiş bir yürüme bandının üzerinde hava basıncını azaltan bir kapalı alan oluşturularak sağlanır. Yerçekimi azaltıldığı için bacaklara binen yük azalır. Böylelikle kısmi kas güçsüzlüğü olan felçli tarafın rahat hareket etmesine olanak sağlanır. Yan tarafları kapalı ve tutunmaya olanak verdiği için son derece emniyetli bir ortam sağlar.
El Kol Robotu
Felç tedavisinde el kol robotu ise başlangıçta eklemlerin pasif hareketi için kullanılır. İlerleyen evrelerde ise hastanın yapamadığı hareketi tamamlaması için kullanılır. Hastanın motivasyonunu arttırmak için sanal gerçeklikle entegre edilmiştir ve hastayla çeşitli oyunlar oynayarak felç tedavi edilmeye çalışılır.
El kol robotlarının son versiyonunda el kısmı da geliştirilmiştir. Bu kısım ile el bölgesi de yoğun olarak çalıştırılır. El kol robotunun içinde hastanın eğitim ve ilgi düzeyine göre kullanılabilecek 20 civarı farklı oyun mevcuttur. İnme tedavisinde kısmi felç olmuş bölge el kol robotunda sanal gerçeklik ve oyunlar ile hasta motive edilerek tedavi edilir.
Böylelikle beyinde yeniden el kol bölgesini komuta edecek reorganizasyon sağlanmaya çalışılır.
İnme Tedavisinde Türkiye’nin Dünyadaki Yeri Nedir?
İnme tedavisinde tüm fizik tedavi uygulamalarının amacı hastayı yeniden eski bağımsız hayatına hiç kimseye muhtaç olmadan kavuşturabilmektedir. Felç veya kısmi felç tablosunu kalıcı felce dönmeden engellemek ve tedavi etmek en önemli amaçtır.
Dünyadaki en iyi inme tedavi merkezleri mutlaka inme hastalığının tüm boyutlarını ele alan kapsamlı merkezlerdir. İnme tedavisinde felç kalmayı önlemek en önemli konudur. Bu amaçla inme tedavi merkezlerinde fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı hekim liderliğinde fizyoterapist, ergoterapist, iş uğraşı terapisti, fizik tedavi teknikeri, rehabilitasyon hemşiresi, dil ve konuşma terapisti, yutma terapisti, bilişsel rehabilitasyon profesyoneli ve ortez protez teknikeri uyum içerisinde çalışmalıdır.
Gereğinde konsültan nöroloji, beyin cerrahisi, iç hastalıkları, kalp ve damar cerrahisi, enfeksiyon hastalıkları ve yara bakım uzmanı bulunmalıdır. Yine gereğinde başvurmak üzere erken dönem inme hastası tedavi eden fizik tedavi merkezlerinin bulunduğu hastanelerde yoğun bakım da bulunmalıdır. Çünkü beyin damar tıkanıklığı, beyin damarına pıhtı atması, beyin kanaması tablosu zaman zaman tekrarlayıcı olabilir. Hastanın şuur bozukluğu veya felç tablosunda ağırlaşma gelişmesi durumunda bu akla gelmeli ve gerekli tedbirler hemen alınmalıdır.
Dünyadaki en iyi inme tedavi merkezlerini dikkate aldığımızda Türkiye’de gerek bilgi birikimi ve gerekse robotik fizik tedavi gibi teknolojik altyapısı açısında en üst düzeyde inme tedavi merkezleri mevcuttur. İnmeye bağlı felç tedavisinde gerekli tüm uzman hekim ve sağlık çalışanları Türkiye’de mevcuttur. Türkiye felç tedavisinde en gelişmiş ülkelerdeki en iyi fizik tedavi merkezleri ile aynı hatta daha iyi özelliklere sahip merkezlere sahiptir.
Bu sebeple Türkiye’ye Almanya, Hollanda, Danimarka, Belçika, İngiltere, Romanya, Bulgaristan, Bosna Hersek, Gürcistan, Cezayir, Fas – Morocco, Katar, Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn, Dubai, Irak, Libya, Rusya, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan gibi birçok ülkeden felç tedavisi için hastalar gelmektedir. Türkiye’deki iyi inme tedavi merkezleri doktorları aynı zamanda birçok ülkedeki inme tedavi merkezlerine eğitimler vermektedir.
Haber Kaynakları:
