Kafa travması sonrası hafıza kaybı, kafaya alınan darbe sonucu geçici veya kalıcı olarak hafızanın kaybolması anlamına gelir.
Kafa travması nedeniyle beyin hasarı gelişen ve bu nedenle komaya giren kişiler, uyandıkları ilk günlerde hafıza kaybı yaşayabilirler. Özellikle travmaya neden olan olay ve onun biraz öncesi olan kısa dönemli hafıza tamamen silinebilir. Komadan yeni çıkan bir kişide hafıza kaybı dışında şu belirtiler de görülebilir:
- Nerede olduğunu bilemeyebilir.
- Aşırı duygusal davranabilir.
- Sosyal kuralları ihmal edip uygunsuz konuşabilir, küfür edebilir.
- Kendini kontrol etme becerisini yitirebilir ve çocuk gibi olabilir.
- Kendine tamamen yabancı ve garip davranabilir.
Travma Sonrası Hafıza Kaybı
Travma sonrası hafıza kaybı, tıbbi olarak post-travmatik amnezi (PTA) olarak adlandırılır. Komadan yeni çıkan hasta; hafıza kaybı yaşayabilir, zaman – mekan ve kişi oryantasyonunu kaybedebilir. Yani beyin hasarı sonrası uyanan kişi kim olduğunu, başına ne geldiğini ve nerede olduğunu bilemeyebilir. Kendi adını, yakınlarının adını, bulunduğumuz yılı, mevsimi ve devlet başkanının ismi gibi temel bilgileri hatırlayamayabilir. Komadan sonraki bu dönem, iyileşme sürecinin normal bir parçasıdır.
Travma Sonrası Hafıza Kaybı Ne Kadar Sürer?
Kafa travması sonucu oluşan beyin hasarının yeri ve şiddeti, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu oluşan hafıza kaybının ne kadar süreceğini ve hafızanın iyileşme derecesini belirleyen önemli faktörlerdir.
Hafıza kaybı, beyin hasarına bağlı olarak birkaç dakika – birkaç gün – birkaç ay veya yıl sürebilir. Genel olarak travma sonrası hafıza kaybı, koma süresinin 3-4 katı kadar daha uzun sürmektedir. Örneğin 3 hafta boyunca komada kalan bir kişide hafıza kaybı 10 hafta veya daha uzun süre devam edebilir.
Travma sonrası hafızanın geri gelme süresi, genel vücut fonksiyonlarının iyileşme potansiyelini tahmin etmek için önemli bir göstergedir. Hafızanın erken dönemde geri gelmesi, kişinin iyileşme potansiyelinin daha yüksek olduğunu düşündürebilir.
Travması Sonrası Hafıza Kaybı Belirtileri Nelerdir?
Kafaya alınan darbe sonucu hafıza kaybı yaşayan kişi etrafında olup bitenlere bir şekilde cevap verir fakat şaşkındır. Her gün yaptığı rutin aktivitelerini hatırlayamayabilir. Geleceği düşünüp buna göre plan yapamayabilir. Bir yerden bir yere otomatik olarak gider veya terapistin verdiği görevleri ezbere yapar.
- Hasta eğer konuşabiliyorsa cevapları hatırlayamadığı için aynı soruları tekrar tekrar sorabilir.
- Yakınına, sürekli yanında olmasına rağmen “Bütün gün neredeydin?” gibi sorular sorabilir.
- Aile üyelerini hatırlamayabilir veya sağlık çalışanlarını aile üyeleri ile karıştırabilir.
- Yaralanma veya kaza öncesine ait bazı hatıralar kalıcı veya geçici olarak yitirilebilir. Örneğin kazadan beş ay önce üniversiteden mezun olmuş bir genç hala okula devam ettiğini sanabilir.
Genelde bu durum geçicidir. Komadan yeni çıkan hastalar oldukça ajite olabilir ve sakinleştirme çabaları sonuç vermeyebilir. Hastada psikotik belirtiler ve halüsinasyonlar görülebilir. Zarar verici davranışları durdurmak için sakinleştirici ilaçlar verilmesi gerekebilir.
Hastalar, bazen içinde bulundukları durumu açıklamak için gerçek ve hayallerin karışımından oluşan fantastik bir senaryo yaratabilirler. Dışardan mantıksız görünse de bu açıklamalar kişiyi tatmin edebilir. Çoğu kez hastalar doktor ve hemşireleri gardiyan olarak hayal eder, kötü davranışları nedeniyle kendilerini hapsettiklerine inanabilir.
Hafıza Kaybı Yaşayan Hastaya Nasıl Davranmak Gerekir?
Komadan yeni çıkmış hastanın sorularına olabildiğince basit kelimelerle ve kısa cümlelerle cevap verilmelidir. Hastaya kolayca yanıtlayabileceğinden emin olunan sorular dışında karmaşık soru sorulmamalıdır. Çünkü yanıt veremeyeceği sorular sormak hastayı endişelendirebilir veya sinirlendirebilir.
Komadan uyanma ve post-travmatik amnezi dönemine geçiş aile için mutluluk kaynağı olabildiği gibi zor bir sürece de dönüşebilir. Daha önce hareketsiz, tepkisiz olan hasta uyanır ve hareket etmeye başlar. Ailesi ve yakınları rahatlar. Ancak bu dönemde çoğunlukla hastanın davranışları çocuk gibidir veya kendi karakterinin tamamen dışındadır. Bu görünüm ailenin iyileşme için daha çok uzun yol kat edilmesi gerektiğinin farkına vararak paniklemesine yol açabilir.
Hafıza kaybı yaşayan hasta, rehabilitasyonun erken döneminde fazla dikkat gerektirmeyen, bol tekrarla öğrenilen becerileri edinebilir. Hareket, yürüme ve kendine bakım aktivitelerinde gelişme gösterebilir. Hastaya karşı tutarlı davranarak, onunla tartışmayarak davranış problemlerinde de aşama kaydedilebilir.
Hafıza Kaybı Yaşayan Kişi ile İletişim Kurmak İçin İpuçları
- Odaya her girişte kendinizi tanıtın.
- Odasını tanıdığı eşyalarla dekore edin.
- Tanıdığı kişilerin fotoğraflarını gösterebilirsiniz.
- Kişiye dokunmadan önce onu bilgilendirin.
- Zamana alışabilmesi için kişiye sabah, öğlen, akşam veya gece saatlerinde olduğunu söyleyin.
- Güvenini kazandığınızda sevdiği şeylerden ve beraber geçirdiğiniz mutlu anılarınızdan bahsedin.
- Kaza öncesi hayatı üzerine konuşun fakat hayatını yeniden kurması fikrinden henüz bahsetmeyin. Kaza geçirdiğini ve hastanede olduğunu hatırlatın.
- Kazayı hatırlamaya çalışmasını istemeyin. Bunu yapamayabilir ve hayal kırıklığına uğrayabilir.
- Güvenli bir yerde olduğunu, tehlikenin geçtiğini ve zarar görmeyeceğini söyleyip rahatlatın.
Travma sonrası hafıza kaybı yaşayan kişi ne yaptığının tam olarak farkında değildir. Hastanın söylediği kötü sözleri veya yaptığı saldırgan hareketleri kişisel olarak algılamayın. Hasta bu dönemde davranışlarından sorumlu tutulmamalıdır. Beynin iyileşmesi uzun zaman alabilir ancak sabırlı olun ve rehabilitasyon programınıza uyum gösterin.
Yatılı Kapsamlı Rehabilitasyon Hakkında Bilgi Almak İçin Tıklayın!
Referans: brainline.org
